vooroordelen op de werkvloer

Of we het nu beseffen of niet, onze (onbewuste) vooroordelen beïnvloeden ons beroepsleven. Niet alleen de manier waarop we denken, maar vooral ook de manier waarop we met onze collega’s omgaan. Diversiteit binnen organisaties neemt toe, waardoor er meer variatie in talent, kennis en creativiteit binnen teams ontstaat. Een mooie ontwikkeling! Om te zorgen dat dit ook leidt tot innovatie en een verbetering van de resultaten resultaat, moeten we de diverse krachten wel bundelen en op de juiste manier inzetten. Als we ons niet bewust zijn van vooroordelen, of elkaar er niet op wijzen, dan kunnen ze een negatieve invloed hebben op de werkvloer, de cultuur in de organisatie en de dynamiek in de teams.

wat zijn vooroordelen?

Vooroordelen zijn gegeneraliseerde (negatieve) opvattingen over mensen puur op basis van de groep waartoe zij behoren. Het zijn mentale shortcuts die ons kaders bieden in de complexe en veranderende wereld waar wij in leven. Het zijn primitieve, menselijke reacties.

We hebben ze allemaal. We leren van jongs af aan om mensen in hokjes te plaatsen. Het helpt ons om overzicht te houden en situaties goed in te schatten. Zo proberen we allerlei verbanden te leggen tussen bepaalde groepen mensen en hoe ze zich zullen gedragen. Zo heb je een aantal vooroordelen die iedereen wel eens voorbij heeft horen komen: ‘Nederlanders zijn gierig’ of ‘Ouderen kunnen niet overweg met smartphones en computers’.

Vooroordelen kunnen op allerlei manieren ontstaan. Soms door een toevallige ontmoeting, maar ook door beelden of verhalen in de media. Door goed naar elkaar te luisteren en elkaar beter te leren kennen, kunnen vooroordelen worden beperkt. Zo zei de Dalai Lama ooit: “When you talk, you are only repeating what you already know. But if you listen, you may learn something new.”

identificatie en vooroordelen

Mensen zijn groepsdieren. We ontlenen een groot deel van onze identiteit aan de groepen waartoe we behoren of willen behoren. Tajfel &Turner (1986) lieten met hun onderzoek zien dat vooroordelen ontstaan doordat mensen streven naar een positieve sociale identiteit. Je sociale identiteit bestaat uit de sociale categorie waaraan je bent toegekend én de waarde die je er aan hecht. Een sociale categorie is een scheidslijn in de samenleving, zoals bijvoorbeeld de scheidslijn universitair opgeleiden versus hbo opgeleiden, of man versus vrouw. Als deze sociale categorie voor jou een belangrijke factor is in hoe jij je identificeert, zul jij ook meer vooroordelen hebben tegenover de mensen die niet tot deze categorie behoren. De hedendaagse contacttheorie stelt dan ook dat hoe meer contact je hebt met mensen uit een andere sociale categorie, hoe makkelijker het wordt je in te leven in de ander en hoe minder vooroordelen je zult hebben.

Vooroordelen blijven vooroordelen zolang ze in je hoofd zitten. Ook al lijken vooroordelen soms onschuldig, ze kunnen kwalijke gevolgen hebben voor onszelf en voor anderen. Ze maken je wereld vaak kleiner, omdat je met een vooroordeel meer op je hoede bent voor mensen uit andere groepen. Bewust of onbewust ga je daardoor sommige mensen wat meer uit de weg, of over- of onderschat je ze.

omgaan met vooroordelen op de werkvloer

Nu we grotendeels op afstand en hybride samenwerken in teams met veel diversiteit, is het nog belangrijker geworden om aandacht te besteden aan de manier van samenwerken. Het is op afstand namelijk gemakkelijker om elkaar te ontwijken. Hoe minder contact, des te groter de kans op vooroordelen: Als we niet genoeg verbonden blijven met elkaar, geen duidelijke werkafspraken maken en niet transparant gaan werken, dan neemt de kans op vooroordelen alleen maar toe.

Belangrijk dus om alert te zijn op vooroordelen die leven binnen je team en ze bespreekbaar te maken. Bij work21 gebruiken we hiervoor de workstyle-aanpak. Deze aanpak geeft teams handvatten om het gesprek met elkaar aan te gaan over de manier van samenwerken. Hierbij maken we gebruik van experimenteerkaarten; kleine, concrete opdrachten die je uitvoert in je dagelijkse werk. Zo kun je samen ontdekken hoe je beter om kan gaan met diversiteit binnen je team.

In het kader van het verminderen van vooroordelen op de werkvloer zou je bijvoorbeeld gebruik kunnen maken van de volgende experimentenkaart uit onze workstyle toolkit: ‘persoonlijke gebruiksaanwijzing’. Per persoon schrijf je op wat je expertise/trots/passie is, hoe je het liefst samenwerkt en waar je knelpunten zitten. Dit werk je uit in groepjes van drie. Vervolgens bespreek je plenair iedereens persoonlijk gebruiksaanwijzing. Zo leer je elkaar beter kennen, weet je precies wat je aan elkaar hebt en hoe je elkaars talenten kan benutten.

andere werkvormen om vooroordelen te verminderen

• Het grote vooroordelen spel: Benoem ieder om de beurt een vooroordeel dat je hebt over een collega aan tafel. Deze collega kan hier vervolgens op reageren door de stelling te bevestigen of te ontkrachten. Vergeet hierbij geen toelichting te geven! Je zult zien dat je er met sommige vooroordelen volledig naast zat, maar ook dat sommige vooroordelen juist worden bevestigd. Het belangrijkste is om van elkaar te leren waaróm iemand zich op een bepaalde manier gedraagt, keuzes maakt en/of denkt. Dit kan zowel luchtig tijdens de koffie of lunchpauze, als aan het begin of einde van een teamoverleg.

• Invullen voor een ander: Bij deze oefening wordt een stelling gedeeld waarop een collega moet voorspellen wat jij zou antwoorden. Noteer eerst je eigen antwoord voordat je collega de voorspelling deelt. Was de aanname juist? Waar zat precies het verschil in? Hoe kunnen jullie het verschil verklaren? Wissel daarna van rol.

• Start een open gesprek en ga per persoon na met welke vooroordelen jouw collega’s wel eens te maken hebben gehad en hoe ze zich hierbij hebben gevoeld. Hoe zou jij het vinden als dit vooroordeel op jou betrekking had? Wanneer je hierover open in gesprek gaat en luistert naar elkaars verhaal, wordt het gemakkelijker om je in te leven in iemands anders. Dit kan helpen de vooroordelen over elkaar te verminderen.

• Waarnemen versus interpreteren: Wat wij waarnemen wordt vaak verschillend geïnterpreteerd. Wees je hiervan bewust door met je team te oefenen met het verschil tussen een waarneming en een interpretatie. Neem bijvoorbeeld het logo van je organisatie. Vraag aan het team wat mensen zintuigelijk waarnemen. Vraag daarna aan het team om betekenis toe te voegen aan de waarneming, dus: welke associaties roepen deze waarnemingen bij je op? Je zult zien dat bij de interpretatie verschillen ontstaan. Door hier af en toe bij stil te staan en hier dieper op in te gaan, ga je je collega’s beter begrijpen en zal de samenwerking verbeteren.

Het gesprek aangaan over de mogelijke vooroordelen die je hebt over de ander is niet gemakkelijk en kan in het begin wat onwennig aanvoelen. Is dit het geval, bespreek het dan met elkaar en let erop dat iedereen binnen het team zich veilig voelt om zich uit te spreken. Meer weten over hoe je de veiligheid in je team kan verhogen? Lees dan het blog van Nadine over psychologische veiligheid.

waarnemen zonder oordeel

Ten slotte zijn er ezelsbruggetjes waarop je kan letten om in je dagelijks handelen bewust te zijn van de mogelijke vooroordelen die je hebt. In het boek Leergesprekken in een Notendop (hoofdstuk 2) vind je aandachtspunten om altijd in je achterhoofd te houden wanneer je in gesprek bent met een collega:

• Smeer NIVEA: Niet Invullen Voor Een Ander. Niemand kan in het hoofd van een ander kijken en je weet dus nooit wat de ander wil gaan zeggen. Als iets onduidelijk is, vul dan niet in maar vraag na wat er bedoeld wordt.

• Neem ANNA mee: Altijd Navragen, Nooit Aannemen. Vraag altijd na of je goed begrepen hebt wat de ander bedoelt.

• Wees een OEN: Open, Eerlijk en Nieuwsgierig. Sta open voor de ander, wees eerlijk in hetgeen je duidelijk wilt maken en wees oprecht nieuwsgierig naar de ander.

• Laat OMA thuis: Probeer je Oordelen, Meningen en Aannames/Adviezen voor je te houden en luister met een open houding naar de ander.

• Pas LSD toe: Luisteren, Samenvatten en Doorvragen kan helpend zijn om aandachtig te luisteren. Als je LSD goed beheerst, kan dit de relatie ten goede komen.

• Benoem wat je ziet: Zie je een frons, zeg dan niet: ‘Ik denk dat je twijfelt,’ maar zeg: ‘Ik merk op dat je fronst. Kun je me vertellen wat er in je omgaat?’

In sommige situaties is het echt juist wel passend om aannames te doen en wordt zelfs gevraagd om een interpretatie. Bijvoorbeeld in een vergadering: dan ben je juist van waarde als je mogelijke invullingen en belevingen deelt, om op nieuwe ideeën te komen. Hoe pak je dit dan aan? Je kan daarvoor bijvoorbeeld de volgende zinnen gebruiken:

◆ Ik vul nu even in, geef aan als ik het fout heb…

◆ Voel je vrij om af te wijzen wat ik ga zeggen als het niet van toepassing is op jou….

◆ In mijn ervaring/In mijn beleving…

Door aan te geven dat je graag hoort hoe anderen er tegenaan kijken, creëer je ruimte voor de ander om zijn/haar perspectief te delen en hoef je zelf niet in te vullen hoe een ander er in staat.

Wil je meer weten over hoe work21 jouw organisatie kan ondersteunen? Hopelijk wil je na het lezen van dit blog meteen aan de slag kan met het verminderen van vooroordelen binnen jouw team. Meer tips of verder praten? Neem dan contact op met Fay Looman.

Voor je dagelijkse dosis praktische tips volg je natuurlijk onze LinkedIn-pagina.